Як ліцвінскі шляхціц увайшоў у класіку сусветнай літаратуры
- 22.03.2020, 21:30
Гісторыя Самуіла Кміціча.
Дагэтуль невядома ні месца, дзе нарадзіўся Самуіл Кміціч, ні дакладная дата. Таму вывучыць ягоны радавод няма магчымасці. Паводле асноўнай версіі гісторыкаў, Самуіл Кміціч быў выхадцам з дробнай аршанскай шляхты. Паводле іншай - ён знаходзіўся ў сваяцтве са старастам Аршанскім і Смаленскім ваяводам Філонам Кмітам-Чарнобыльскім. Так ці інакш у Самуіла быў свой родавы герб «Радзіч», піша vklby.com.
Нічога невядома і пра адукацыю Кміціча, але так як ён усё ж быў шляхціцам, то складана выказаць здагадку пра якую-небудзь іншую вобласць дзейнасці, акрамя вайсковай. Першую згадку пра Кміціча знаходзім у 1654 годзе, ён служыць у войску Януша Радзівіла. За свае баявыя заслугі ён неўзабаве атрымаў чын паручніка.
У самым пачатку вайны Маскоўскага царства супраць Рэчы Паспалітай (1654-1667 гг.) Кміціч узяў актыўны ўдзел. У зімовым контрнаступе войскаў ён сабраў свае харугвы з Аршанскага, Віцебскага і Полацкага паветаў і далучыўся да войскаў Багуслава Радзівіла.
Але ў 1655 годзе Кміціч выступіў супраць падпісання Кейданскай уніі са швэдамі, не падтрымаўшы пры гэтым Януша Радзівіла. І ў жніўні 1655 года далучыўся да антырадзівілаўскай канфедэрацыі, якая ўтварылася пад Вярбілавым. Перайшоўшы на службу да Паўла Сапегі, ён камандаваў палком.
Удзельнічаў у баях супраць швэдаў, у баях з трансільванскім князем Ракоці. Атрымаўшы пасаду харунжага Аршанскага, у верасні 1658 года ён узначаліў атрад у 12 харугваў. З гэтым жа атрадам, для падтрымання партызанскага руху на ўсходзе ВКЛ, зладзіў глыбокі рэйд па маскоўскіх тылах па Падняпроўі, тых тэрыторыях, якія цяпер знаходзяцца ў Беларусі. У 1659 годзе ён ужо змагаўся супраць швэдаў у Курляндыі і потым - у Падляшшы.
Праз дрэннае забеспячэнне і нявыплаты жалавання ў 1660 годзе ваеўнікі з дывізіі Сапегі ўтварылі канфедэрацыю, на якой Самуіла Кміціча абвясцілі «генеральным палкоўнікам». Аднак пасля чарговага наступу маскоўскіх войскаў на захадзе ВКЛ Кміціч распускае канфедэрацыю на генеральнай радзе ў Заблудаве (сёння горад у Беластоцкім павеце, Польшча) і злучаецца з палкамі Сапегі.
У 1661 годзе Самуіл Кміціч вызначыўся ў бітве на Палонцы. Ягоны полк стаяў у левым крыле літоўска-польскіх войскаў. Пад шквальным агнём са сваімі ваярамі ён прабраўся праз балоты і выстаяў у жорсткім баі а затым пераследаваў рэшткі маскоўскага войска, якім камандаваў Хаванскі. У гэтым жа годзе, у кастрычніку, ён зноў змагаецца ў бітве на Кушліковых Горах.
У 1663 годзе Самуіл Кміціч на чале свайго палка ажыццявіў глыбокі рэйд за Смаленск. У 1664 годзе ён удзельнічаў у паходзе на Раслаўль і Бранск. Цягам 1655 года ён стрымліваў маскоўскі гарнізон у Полацку. А ў 1666 годзе са сваім палком ён адправіўся ў Польшчу душыць паўстанне супраць караля Рэчы Паспалітай, якое падняў Ежы Любамірскі.
Пасля заканчэння вайны і падпісання Андрусаўскага замірэння жыў на Аршаншчыне, у яго было некалькі маёнткаў: Сідрычын у Аршанскім павеце, Краснае Сяло ў Менскім, Невадніца ў Гарадзенскім. Займаўся гаспадарчай і дзяржаўнай дзейнасцю. У 1670 годзе на сойме Рэчы Паспалітай за свае подзвігі падчас трынаццацігадовай вайны быў адзначаны як «Слаўны воін». У 1676 быў прызначаны стражнікам вялікім літоўскім.
Самуіл Кміціч памёр ужо ў сталым веку 13 красавіка 1692, хутчэй за ўсё ў сваім маёнтку Сідрычын. Месца пахавання невядомае.
У рамане Генрыка Сянкевіча «Патоп» Кміціч выведзены ў вобразе галоўнага героя Анжэя Кміціца. Беларускі пісьменнік Міхаіл Галдзянкоў у сваім гістарычным рамане «Пан Кміціч» пастараўся вывучыць нешматлікія біяграфічныя крыніцы пра аршанскага князя Самуэля Кміціча, але па прызнанні самога ж аўтара, вобраз ягонага пана атрымаўся зборным праз малую колькасць інфармацыі.