Навукоўцы высветлілі, як узнікаюць лідары

• 23.02.2020, 10:49

Высокаму сацыяльнаму статусу спрыяюць цалкам іншыя фактары, чым лічылася раней.

Сярод тых, што займаюць кіруючыя пасады, шмат носьбітаў пэўнай варыяцыі гена CHRNB3, высветлілі брытанскія даследчыкі. Мяркуючы з усяго, ён нейкім чынам звязаны з прыроджанымі лідарскімі якасцямі. Аднак ёсць працы, якія паказваюць, што спадчыннасць - не галоўнае і высокаму сацыяльнаму статусу спрыяюць цалкам іншыя фактары, піша ria.ru.

Народжаныя кіраваць

У 2013 годзе даследчыкі з універсітэцкага каледжа Лондана (Вялікабрытанія) паведамілі, што выявілі ўчастак ДНК, які адказвае за лідарскія якасці чалавека. Гаворка ішла пра варыянт гена ацэтылхалінавага рэцэптара CHRNB3. Гэта рэцэптар нейрамедыятараў - рэчываў, якія перадаюць нервовы сігнал у мозг.

Адна з разнавіднасцяў CHRNB - rs4950 - часцей сустракаецца ў ДНК людзей, якія займаюць кіруючыя пазіцыі. Да такіх высноў навукоўцы прыйшлі, прааналізаваўшы генетычныя звесткі чатырох тысяч добраахвотнікаў і звесткі іх прафесійнага і асабістага жыцця.

Аднак уклад варыянту rs4950 у фармаванне лідарскіх якасцяў навукоўцы ацэньваюць у 24 адсоткі верагоднасці. Астатняе залежыць ад іншых фактараў.

З амегі ў альфу

Як выказалі здагадку кітайскія нейрафізіялогіі, у кары галаўнога мозгу можа быць адмысловая зона, стымуляцыя якой здольная ператварыць самага няўпэўненага ў сабе чалавека ў лідара. Пакуль яе атрымалася выявіць толькі ў мышэй.

Навукоўцы сутыкалі ў вузкім праходзе двух дарослых самцоў і назіралі за іх рэакцыяй. Як правіла, такія сітуацыі заканчваліся канфліктам, і адна жывёла выцясняе другую. Але справа была не толькі ў яго фізічнай сіле. На паводзіны грызуноў уплывалі мінулыя перамогі і паразы. Так, мышы паводзілі сябе агрэсіўна, калі ў ходзе папярэдніх эксперыментаў ім спадарожнічала ўдача, ці ж былі празмерна асцярожныя, калі раней саступалі ў сутычках з альфа-самцамі.

Даследчыкі выказалі гіпотэзу, што інфармацыя пра гэтыя падзеі захоўваецца ў франтальнай кары мозгу жывёл. Яны заразілі мышэй рэтравірусам, які прымушаў нейроны вырабляць бялкі, якія робяць, у сваю чаргу, нервовыя клеткі ўспрымальнымі да святла: пры апрамяненні сінім лазерам яны ўключаліся ці ж адключаліся.

Мадыфікаваных такім чынам мышэй зноў пачалі сутыкаць. І высветлілася, што калі актываваць гэтыя нейроны ў мозгу «амега», то жывёлы пачынаюць штурхаць нават самых моцных і відавочна небяспечных для іх самцоў. Гэта павялічвала колькасць іх перамог і падвышала сацыяльны статус няўдачнікаў сярод суродзічаў.

А вось адключэнне групы нервовых клетак у перадфрантальнай кары альфа-самцоў, наадварот, рабіла іх занадта асцярожнымі. Яны адыходзілі нават у абсалютна выйгрышных сітуацыях, калі сапернікі былі значна слабейшыя.

Падобная вобласць можа прысутнічаць і ў мозгу чалавека, адзначаюць аўтары працы. Яе вывучэнне дапамагло б лепш зразумець прычыны некаторых псіхічных захворванняў. Бо вядома, што мужчыны, якія лічаць сябе мачо і часта дэманструюць сваю ўладу над жанчынамі, схільныя да парушэнняў псіхікі.

Няшчасныя альфа-самцы

Праблемы са здароўем характэрныя для альфа-самцоў у многіх папуляцыях жывёл. І справа не толькі ў павышанай рызыцы атрымаць траўму. Як высветлілі кенійскі і амерыканскія біёлагі, дамінуючыя мужчынскія асобіны жывуць у стане пастаяннага моцнага стрэсу. У выніку ў іх крыві запасіцца занадта шмат глюкакартыкоідаў - гармонаў, якія стымулююць працу арганізма ў хвіліны небяспекі. У спакойны час падвышаная канцэнтрацыя гэтых рэчываў негатыўна адбіваецца на функцыянаванні імуннай сістэмы.

Навукоўцы назіралі на працягу дзевяці гадоў за пяццю зграямі бабуінаў. Яны фіксавалі асаблівасці паводзін малпаў унутры супольнасцяў і перыядычна замяралі ўзроўні тэстастэрону і глюкакартыкоідаў у экскрыментах самцоў. Аказалася, што канцэнтрацыя гармонаў стрэсу ў фекаліях важакоў у сярэднім у некалькі разоў вышэйшая, чым у экскрыментах іх намеснікаў - так званых бэта-самцоў. Гэтыя асобіны аказваюць падтрымку правадыру і ў выніку карыстаюцца тымі ж выгодамі, што і ён.

Альфа-самцы ў зграях афрыканскіх бабуінаў выдаткоўваюць празмерную колькасць часу і высілкаў на падтрыманне свайго статусу, і адчуваюць моцны стрэс, тады як іх непасрэдныя «падначаленыя» - бэта-самцы - карыстаюцца тымі ж выгодамі без шкоды для свайго здароўя, паведамляецца ў артыкуле, апублікаваным у часопісе Science.

Больш за тое, колькасць глюкакартыкоідаў у фекаліях лідараў была прыкладна такой жа, як у адходах самых нізкарангавых самцоў. Атрымлівалася, што яны адчуваюць аднолькавы ўзровень стрэсу, і ў гэтым сэнсе становішча важака не лепшае за статус «Амега».

А раней ужо было паказана, што аўтсайдэры ў супольнасцях прыматаў адрозніваюцца больш слабым імунітэтам і часцей пакутуюць ад праблем з сэрцам і парушэнняў працы эндакрыннай сістэмы. Але пры павышэнні свайго становішча ў іерархіі малпы пачынаюць здаравець. Як высветлілася, роўна да таго часу, пакуль не становяцца важакамі.