Яўген Афнагель: «Карабель» улады атрымаў некалькі сур'ёзных прабоінаў
- 23.01.2020, 8:05
Крэмль хоча адхіліць дыктатара, але вызначаць лёс краіны павінен беларускі народ.
Спецыялісты падлічылі, што кожная тона нарвежскай нафты, якую беларускія ўлады набылі пасля спынення паставак на НПЗ сыравіны з Расеі, будзе каштаваць на $ 130 даражэй.
Між тым і эканамісты, і палітолагі сцвярджаюць, што нафтавы «эмірат» Лукашэнкі скончыўся, і Беларусі давядзецца набываць «чорнае золата» паводле рынкавых коштаў. На карысць гэтага сведчыць і неаднаразова агучаная ацэнка новага ўрада Расеі ў якасці прагматыкаў, не схільных прадаўжаць палітыку «нафтавай халявы» для Лукашэнкі.
Беларускі дыктатар на днях правёў маштабныя перастаноўкі ў сілавым блоку, падчас якіх абвесціў новым кіраўнікам Мінабароны, Рады бяспекі і Генштаба, што прызначэнні выкліканыя «няпростым часам».
Што можна сказаць пра сітуацыю, у якой апынулася беларуская ўлада і як будуць развівацца далейшыя падзеі?
На пытанні Charter97.org адказвае каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Яўген Афнагель.
– 21 студзеня Лукашэнка правёў экстраную нараду ў пытаннях экспарту нафты. Як Вы ацэньваеце сітуацыю, у якой апынуўся беларускі дыктатар праз адсутнасць паставак нафты з РФ?
– Відавочна, што пытанне кошту на нафту ў гэтых перамовах не галоўнае і не першаснае. Таму што і нафта з Казахстана, і нарвежская нафта, і нафта з любой іншай кропкі зямнога шара будзе каштаваць даражэй, чым расейская нафта. Гэта значыць, мы разумеем, што гандаль паміж Пуціным і Лукашэнкам ідзе не пра нафту. Гэта – толькі адна з нагодаў.
Зразумела, што Крэмль цісне на Лукашэнку, выкарыстоўваючы тыя вагары, якія беларускі дыктатар сам уручыў яму ў рукі. І галоўны вагар – гэта татальная залежнасць Лукашэнкі ад Расеі.
Мэта гэтага ціску, хутчэй за ўсё, палітычная. Некаторыя СМІ ўжо пісалі пра тое, што задача Пуціна – захаваць статус-кво ў Беларусі, але пры гэтым правесці транзіт улады ад Лукашэнкі да якога-небудзь яго пераемніка, які будзе дакладна так, як і Лукашэнка, выконваць волю Крамля, але будзе больш прадказальны і не будзе выклікаць такой моцнай алергіі ні ў беларусаў, ні ў расейскіх уладаў.
Таксама зразумела, што для Лукашэнкі любая страта ўлады, хай нават гэтая ўлада пяройдзе да ягонага пераемніка, смяротна небяспечная. Ён нажыў сабе занадта шмат ворагаў і ўнутры краіны, і за яе межамі, і сярод уплывовых людзей. Як толькі ён страціць уладу – адразу давядзецца адказваць і за забойствы апазіцыйных палітыкаў, і за рэпрэсіі, і за крадзеж грошай, і за знішчэнне эканомікі, і за многае іншае.
Для нас жа самае непрыемнае – гэта тое, што ў гэтай схеме адсутнічае беларускі народ як суб'ект. Наша задача – вярнуць гэтую суб'ектнасць. Дамагчыся таго, каб лёс Беларусі вызначаўся не за зачыненымі дзвярыма, не праз нейкія кулуарныя дамоўленасці, не асобамі, якія да нашай краіны ўвогуле не маюць ніякага дачынення, а каб яго вызначалі самі беларусы. Вяртанне суб'ектнасці – гэта ключавая задача і для апазіцыі, і для народа – ды і ў цэлым гэта гарантыя выжывання беларускай нацыі як такой.
Бо калі нацыя не мае палітычнай суб'ектнасці і не можа ўплываць на сваё жыццё, сваё развіццё і сваю будучыню, то ў такой нацыі няма будучыні. Размова цяпер ідзе менавіта пра гэта: пра вяртанне беларускаму народу права вызначаць свой лёс.
– Калі справы і далей так пойдуць, чым гэта можа скончыцца для эканамічнай сістэмы Лукашэнкі? Наколькі хопіць у яе «запасу трываласці»?
– Казаць пра «запас трываласці» гэтай сістэмы – усё роўна, што абмяркоўваць трываласць карабля, які ўжо атрымаў некалькі сур'ёзных прабоінаў і ідзе да дна. Прычым знаходзіцца карабель гэты пад камандаваннем капітана, які не ведае, як ім кіраваць. Таму прагназаваць яго «запас трываласці» – няўдзячны занятак.
Магчыма, Лукашэнка пра нешта дамовіцца, магчыма, крыху падоўжыць час свайго існавання, але развязаць ключавыя праблемы, якія стаяць перад краінай ён не ў стане. Ніякага «запасу трываласці» ў яго няма, усё, што яго трымала на плыву – гэта велізарныя расейскія датацыі. Абмяркоўваць «запас трываласці» дыктатара – прыкладна тое самае, што абмяркоўваць, ці зможа наркаман пражыць без звыклай «дозы».
Нам трэба абмяркоўваць, як заваяваць рэальную незалежнасць, як вярнуць сабе права кіраваць сваёй краінай, як вярнуць сапраўдныя і сумленныя выбары, як змяніць уладу. Гэта тое, што хвалюе пераважную большасць беларусаў, гэта галоўная праблема краіны, ад развязання якой залежыць усё астатняе.
– Але ж рост пратэставых настрояў, у тым ліку і сацыяльных пратэстаў – адзін з чыннікаў, які можа спрацаваць у бок змены ўлады. Ці можа сітуацыя выйсці з-пад кантролю Лукашэнкі настолькі, што эканамічныя праблемы пачнуць нарастаць лавінападобна і выклічуць сацыяльныя пратэсты?
– Хачу прывесці прыклад, з якім мы самі нядаўна сутыкнуліся. Некалькі дзён таму я і мае сябры ездзілі ў Оршу сустракаць нашага Змітра Казлова (блогер «Шэры кот» – рэд.), якога павінны былі выпусціць з турмы. Мы прывялі ў горадзе амаль дзень, мы размаўлялі з аршанцамі, бачылі, чым жыве горад.
Нам адкрыта казалі, што заробак – 200 рублёў, а калі атрымліваеш 300 рублёў – мяркуй, што табе вельмі моцна пашанцавала. Аршанцы, мужчыны 30–40 гадоў казалі нам, што летам яны едуць працаваць у Расею, таму што тут працы няма. Нам казалі, што мясцовыя прадпрыемствы тыднямі прастойваюць, і працоўных адпраўляюць у вымушаныя адпачынкі. Нам апавядалі, што няма чым карміць сем'і.
А Орша ж – гэта буйны райцэнтр, чыгуначны вузел, дзе вельмі шмат прадпрыемстваў, ільнозавод, авіярамонтны завод. Гэта горад, куды некалькі разоў прыязджаў Лукашэнка, калі вы памятаеце, яшчэ ў мінулым, пазамінулым годзе. Усе, абсалютна ўсе казалі, што ніякіх перспектываў нават у такім горадзе няма. Ні ў плане працы, ні ў плане развіцця бізнэсу або яшчэ чаго-небудзь. Няма проста – і ўсё.
Другі прыклад (нават не прыклад, а адна з тэмаў размоваў таксістаў і кіроўцаў) – гэта тое, што будзе даражэць бензін. Гэтыя размовы ідуць ужо па ўсёй краіне, я не толькі пра Менск кажу. Будзе даражэць бензін – будуць даражэць усе тавары. Сёлета варта чакаць росту коштаў на ўсё. І не толькі таму, што Лукашэнка не дамовіўся з Расеяй, а проста таму, што паступова па ўсёй краіне эканоміка рухаецца да калапсу. Усе гэта бачаць і ўсе гэта разумеюць.
Таму натуральна, што эканамічныя і сацыяльныя праблемы – гэта і галоўны галаўны боль дыктатара, і тое, што больш за ўсё хвалюе людзей у Беларусі. Прычым і ў адносна «прыкормленым» Менску, і ў рэгіёнах, дзе ёсць заробкі 70–100 рублёў.
– У гэтай сітуацыі Лукашэнка правёў сур'ёзныя перастаноўкі ў сілавым блоку. Навошта дыктатар гэта зрабіў і ці будзе ад гэтага эфект?
– Зразумела, што перастаноўкі ў год выбараў робяць не ад добрага жыцця. Зразумела, што чыноўнікі рознага ўзроўню ўсё-ткі размаўляюць паміж сабой пра перспектывы, у тым ліку і пра перспектывы змены ўлады. Не можа быць, каб такія размовы не вяліся.
Зразумела, што для Лукашэнкі, які вельмі баіцца замоваў, такая інфармацыя з'яўляецца вельмі страшнай, што пацвярджаюць падобныя перастаноўкі ў такі момант. Хачу падкрэсліць менавіта важнасць моманту: скончыліся парламенцкія «выбары», на носе прэзідэнцкія.
Гэта значыць, што дыктатар не ўпэўнены ў сваім асяроддзі. Ён разумее, што яму няма на каго спадзявацца. Ён мяняе людзей, тасуе іх, таму што ў ягоным разуменні гэта «засцеражэ» яго.
Але ці засцеражэ – гэта вялікае пытанне. Досвед іншых дыктатараў паказвае, што ў пэўны момант менавіта найбліжэйшы асяроддзе навыперадкі бяжыць здаваць свайго кіраўніка. Тое самае будзе і ў Беларусі.
– У чым адрозненне палітычнай сітуацыі ў Беларусі ад перадвыбарных месяцаў у мінулыя кампаніі? Ці будзе 2020 год для нашай краіны вызначальным?
- Ацэньваючы сённяшнюю сітуацыю, хачу сказаць, што яшчэ адна прычына гучных адставак чальцоў урада, змены ключавых фігураў у атачэнні Лукашэнкі – гэта тое, што яны пацярпелі паразу на выбарах.
Фактычна, яны пацярпелі паразу на апошніх парламенцкіх выбарах – і я тут кажу не пра намаляваныя лікі, а пра рэальную яўку. Мы два месяцы знаходзіліся на вуліцах многіх гарадоў – і Менска, і абласных цэнтраў, і шэрагу раённых цэнтраў. Мы бачылі рэальныя настроі людзей. Мы проста шукалі прыхільнікаў Лукашэнкі, каб паглядзець на іх – і не знаходзілі.
З тысячы абыдзеных кватэраў 5-6 чалавек казалі: «Так, мы за гэтую ўладу». Але гэта былі альбо маргіналы, альбо проста неадэкватныя людзі. Рэальных прыхільнікаў у Лукашэнкі няма, і ён гэта разумее.
Таксама ён разумее, што ягоныя чыноўнікі не справіліся з элементарнай задачай: забяспечыць прынамсі мінімальную яўку на апошніх выбарах, забяспечыць прынамсі элементарны давер гэтай уладзе, прынамсі ў рамках статыстычнай хібнасці. І гэта было немагчымым, нават такая простая задача апынулася недасяжнай. Таму паляцелі галовы Мясніковіча, Качанавай і многіх іншых.
І зыходзячы з апошніх аб'ектыўных падзей – праз адсутнасць дамоўленасцяў з Расеяй у тым ліку, праз праблемы з заробкамі, праз эканамічны крызіс – да прэзідэнцкіх выбараў дыктатар падыходзіць яшчэ ў больш складанай сітуацыі. Ён сам увесь час, у кожным выступе, кажа пра няпросты час, пра цяжкую сітуацыю.
Гэта значыць, як бы ён сябе ні супакойваў новымі прызначэннямі і ліпавымі лічбамі, якія малююць на выбарах, нават ён разумее, што яму будзе вельмі цяжка. Што гэты год для яго найбольш складаны. Ён жа сам пра гэта кажа амаль у кожным выступе. І гэта значыць, што ў нас ёсць аб'ектыўная магчымасць і добры шанец змяніць уладу ўжо ў гэтым годзе.