Беларусам давядзецца самім адкладаць на пенсію?
- 26.08.2019, 9:35
ФСАН неўзабаве не зможа забяспечыць пенсіямі насельніцтва краіны.
Сярэдняя пенсія з прычыны ўзросту ў Беларусі ў жніўні склала амаль 447 рублёў. І ўсё ідзе да таго, што ў будучыні пенсіянерам не давядзецца разлічваць нават на такую суму, перакананыя экспэрты.
"Працоўнага насельніцтва будзе станавіцца ўсё менш, і гэта з кожным годам будзе павялічваць нагрузку на Фонд сацыяльнай абароны", - канстатуе акадэмічная дырэктарка Даследчага цэнтра BEROC Кацярына Барнукова. Гэта азначае, што кожнаму трэба паклапаціцца пра сваю пенсію самому, нават калі цяпер вам усяго 30 і ваш заробак не дацягвае да запаветнага 1 000 рублёў.
Партал tut.by разбіраўся ў тым, якімі спосабамі можна гэта рабіць і на якую прыбаўку да пенсіі могуць назбіраць людзі з розным узроўнем даходу.
Чаму нам усім трэба збіраць на пенсію самім?
- Насельніцтва ў Беларусі, як і ў заходніх краінах, старэе, працягласць жыцця павялічваецца. Пры гэтым паралельна зніжаецца нараджальнасць, праз гэта працоўнага насельніцтва будзе станавіцца ўсё менш. Гэтыя чыннікі з кожным годам будуць павялічваць нагрузку на Фонд сацыяльнай абароны, - тлумачыць Кацярына Барнукова, акадэмічная дырэктарка Даследчага цэнтра BEROC.
Экспэртка перакананая “што тыя, каму сёння 30-40 гадоў, пачнуць атрымліваць пенсію пазней, і яна будзе меншая".
- А пры гэтым жыць мы, хутчэй за ўсё, будзем даўжэй. І ўжо сёння кожнаму варта задумацца аб тым, на якія грошы ён будзе гэта рабіць. Усе простыя разлікі пакажуць, што калі ў 25 гадоў пачаць адкладаць хоць бы па 50 рублёў на месяц, да пенсіі атрымаецца назбіраць досыць прыстойную суму, — кажа Кацярына Барнукова.
Як дзяржава эканоміць за кошт беларусаў, якія рызыкуюць апынуцца без пенсіі
Tut.by надумаў правесці такія разлікі - пра іх ніжэй. Забягаючы наперад, скажам, што прыбаўку да пенсіі і праўда можна атрымаць нядрэнную.
Як пераканаць сябе ў тым, што адкладаць на пенсію трэба, калі да яе яшчэ далёка?
У ЗША і Заходняй Еўропе прынята адкладаць на будучую пенсію ці ледзь не з першага ў жыцці заробку. У нас жа пра гэта мала хто задумваецца. Чаму?
— На постсавецкай прасторы, у прынцыпе, вялікая бяда з доўгатэрміновым планаваннем, — кажа фінансавая кансультантка Святлана Мурашка. - У нас было савецкае мінулае, дзе ўсё было распісанае першапачаткова: школа, універсітэт, праца, а потым і дзяржаўная пенсія, на якую больш-менш можна жыць. Цяпер сітуацыя змянілася, але адчуванне гарантаванай будучыні і няўменне думаць на дзясяткі гадоў наперад засталося. Калі я на семінарах прашу распланаваць сваю будучыню, максімум, на што здольныя людзі, і то не ўсе, - гэта пяць гадоў. А 10-20 гадоў - гэта ўжо зусім страшна і незразумела, хоць трэба заўсёды памятаць пра тое, што аднойчы гэты час надыдзе.
Каб матываваць сябе рабіць пенсійныя ашчадкі, Святлана Мурашка прапануе пайсці на псіхалагічную выкрут - візуалізаваць уласную старасць.
- Рабіць гэта можна ў двух варыянтах: матывацыя ад дрэннага і матывацыя да добрага. Дрэннае не трэба нават візуалізаваць: дастаткова, пайшоўшы ў краму, паглядзець на паджылых людзей, на тое, як яны адзетыя, якія прадукты ляжаць у іх у кошыках. На жаль, у свой час у іх не было магчымасці паклапаціцца аб сваёй старасці, але цяпер у нас яна ёсць, - кажа Святлана Мурашка. - А каб візуалізаваць добрае, трэба паглядзець на пенсіянераў заходніх краін, якія могуць дазволіць сабе падарожнічаць, займацца хобі, добра адзявацца, хадзіць у рэстарацыі. Каб дазволіць сабе такое жыццё на пенсіі, яны клапаціліся пра гэта практычна ўсё жыццё.
Адкладаць грошы кожны месяц будзе прасцей, калі вы выдаліце сябе з гэтага працэсу, раіць Святлана Мурашка.
— Можна, напрыклад, укласці дамову аб праграме пенсійнага страхавання. Тады ўнёскі будуць аўтаматычна пералічвацца на ваш пенсійны рахунак незалежна ад таго, ёсць у вас цяпер матывацыя рабіць гэта ці не. Страхавая кампанія становіцца вашым вонкавым кантралёрам, які, груба кажучы, прымушае вас да ашчадку, — тлумачыць Святлана Мурашка. — Другі варыянт - скарыстацца паслугай банка, калі пэўны адсотак ад кожнага паступлення на ваш рахунак пералічваецца на іншы, напрыклад, назапашвальны. У нас пакуль гэта не вельмі распаўсюджаная практыка, але ў Расеі яна працуе на ўра ў многіх банках.
У якім узросце пачынаць збіраць на пенсію (і ці ёсць узрост, калі рабіць гэта ўжо позна)?
- Лепш за ўсё пачаць адкладаць на пенсію ўжо ў 20-30 гадоў, — кажа Святлана Мурашка. - Вядома, калі ты малады, хочацца яркага жыцця, задавальненняў тут і цяпер. Не абавязкова пазбаўляць сябе ўсяго гэтага. Можна пачаць з невялікіх сум. У першы час адкладаць даслоўна 1% ад заробку, а з часам паступова павялічваць гэтую дзель. Акрамя ўласнага ашчадку тут ёсць яшчэ адзін важны плюс: так вы прызвычаіце рабіць ашчадак, натрэніруеце гэтую назапашвальную цягліцу. А калі рабіць ашчадак стане вашым убудаваным навыкам, ужо не будзе ўзнікаць пытанне, як матываваць сябе рабіць гэта. Многія думаюць, што калі нічога не адклалі да 40-50 гадоў, то і пачынаць ужо няма сэнсу. Гэта не так. Пачаць адкладаць ніколі не позна, лепш зрабіць хоць нешта, чым не зрабіць нічога.
А Кацярына Барнукова нагадвае, што пенсійны ашчадак - гэта не заўсёды "жывыя" грошы, якія вы будзеце выдаткоўваць у старасці.
- Напрыклад, калі чалавек не хоча ўсё жыццё здымаць кватэру, то ў першую чаргу ён павінен паклапаціцца аб куплі нерухомасці. Гэта таксама ўкладанне ў пенсію, бо тады ў старасці не давядзецца марнаваць грошы на арэнду, — тлумачыць Кацярына Барнукова. - Таму калі ў вас ёсць план набыць нерухомасць, у 25 гадоў лепш задумацца найперш пра гэта. Яшчэ ёсць такі аспект, як дзеці. Гэта таксама свайго кшталту ўкладанне ў будучыню, на якое ў вас могуць сыходзіць грошы як у 25 гадоў, так і ў 40, і гэтыя выдаткі будуць апраўданымі. Але калі гэтыя пытанні развязаныя ці ўвогуле не стаяць, можна і ў 25 гадоў пачынаць адкладаць непасрэдна на пенсію.
Колькі менавіта адкладаць на пенсію?
- У ідэале на пенсійны ашчадак павінна сыходзіць траціна вашага даходу. Вядома, многае залежыць ад яго памеру. Калі вы атрымліваеце мінімальны заробак, то наўрад ці зможаце адкладаць траціну ад яго — кажа Кацярына Барнукова. - Але гэта трэба ставіць сабе як ідэальную мэту, чым бліжэй да 30%, тым лепш. І галоўнае - узяць за звычку адкладаць гэтыя грошы адразу, як толькі вы атрымалі заробак. Асабліва важна гэта для людзей з нерэгулярным прыбыткам.
Лічым: на якую прыбаўку да пенсіі можна назапасіць, калі пачаць адкладаць у 30 гадоў
Адразу абмовімся, што падлікі вельмі прыкладныя. Паўплываць на канчатковы вынік можа мноства розных чыннікаў: стан эканомікі, курсы валют, змяненне ставак на ўкладах, пенсійны ўзрост, і тое, колькі гадоў вы пражывяце на пенсіі, ці будзеце вы рабіць перапынак у працы і назапашваннях і гэтак далей. Тым не менш нават гэтыя прыкладныя падлікі даюць зразумець, што назапасіць на нядрэнную прыбаўку да пенсіі цалкам рэальна.
Падлікі tut.by рабіў на наступных умовах.
Збіраць вы пачняце ў 30 гадоў і будзеце рабіць гэта да выхаду на пенсію ў 63. Такім будзе пенсійны ўзрост для мужчын пасля заканчэння апошняга падвышэння, а экспэрты ўпэўненыя ў тым, што пасля гэтага пенсійны ўзрост для жанчын падымуць да мужчынскага. Вядома, у будучыні пенсійны ўзрост для абодвух палоў могуць падвысіць яшчэ больш, але пакуль будзем зыходзіць з гэтай лічбы. Разам, перыяд назапашвання - 33 гады.
Разлікі мы зрабілі для людзей з розным узроўнем даходу: нізкім (400 рублёў на месяц), сярэднім (1 000 рублёў) і высокім (2 000 рублёў). Хоць экспэрты і раяць імкнуцца адкладаць на пенсію траціну даходу, мы паспрабуем пачаць з малога і адкладаць па 10%. Разам - 40, 100 або 200 рублёў кожны месяц. Або іх прыкладны валютны эквівалент сённяшнім курсам, калі вы хочаце рабіць ашчадак у валюце: 20, 50 або 100 даляраў.
З усіх магчымых спосабаў рабіць ашчадак мы выбралі самыя распаўсюджаныя і даступныя кожнаму беларусу: захоўваць грошы дома "пад падушкай", аднесці іх на ўклад у банк або аформіць страхаванне дадатковай пенсіі. У гэтых варыянтаў ёсць свае плюсы і мінусы, пра гэта раскажам ніжэй.
Пры падліку даходу па ўкладах мы скарысталіся дэпазітных калькулятарам. Стаўкі ўзялі максімальныя на гэты момант для доўгатэрміновых безадзыўных укладаў: 12% для беларускага рубля, 3% для даляра. Безумоўна, гэтыя стаўкі з часам могуць мяняцца, што паўплывае і на прыбытак. Даход па пенсійным страхаванні мы разлічылі з дапамогай калькулятара на сайце кампаніі "Прыёрлайф". Пакуль страхаванне дадатковай пенсіі можна аформіць у двух кампаніях - "Прыёрлайф" і "Стравіта".
Засталося вызанчыць, колькі часу вы будзеце "выплачваць" пенсію самому сабе. Выкажам здагадку, што гэта будзе адбывацца кожны месяц цягам дзесяці гадоў пасля выхаду на пенсію - гэта значыць да таго часу, пакуль вам не споўніцца 73 гады. Гэта больш, чым сярэдняя працягласць жыцця мужчын (68,9 гадоў), але менш, чым працягласць жыцця жанчын (79 гадоў). Словам, сярэдні варыянт. Зноў жа, у будучыні працягласць жыцця можа падрасці, а значыць, свае пенсійныя назапашванні вам давядзецца размяркоўваць на больш працяглы тэрмін.
Такім чынам, калі адкладаць грошы ў рублях, можна атрымаць вось такую штомесячную прыбаўку да пенсіі.
| Откладывать на депозит (при выходе на пенсию не снимать вклад, а жить на проценты) | Откладывать на пенсионную страховку |
| 200 руб. в месяц |
Кацярына Барнукова раіць звярнуць увагу на даляр, калі гаворка ідзе пра пенсійныя назапашванні.
— Аб будучыні беларускага рубля пакуль складана казаць з упэўненасцю. Да таго ж у нас няма доўгатэрміновага досведу нізкай інфляцыі, хоць бы на ўзроўні 5%. Таму з пункту гледжання пенсійных ашчадкаў я б параіла найперш разглядаць замежную валюту — тлумачыць Кацярына Барнукова. - Але паколькі рубель цяпер дае значны даход, нейкую частку ашчадку можна рабіць і ў рублях. Галоўнае - трымаць базавую частку назапашванняў у нізкарызыкавай валюце: далярах ці еўра.
Калі адкладаць грошы ў далярах, можна атрымаць вось такую штомесячную прыбаўку да пенсіі.
| Откладывать «под подушку» | Откладывать на депозит (при выходе на пенсию снять всю сумму и разделить на 120 месяцев) | Откладывать на депозит (при выходе на пенсию не снимать вклад, а жить на проценты) | Откладывать на пенсионную страховку |
| 20 долларов в месяц |
| 50 долларов в месяц |
| 100 долларов в месяц | 330 долларов |
Дэпазіт, страхоўка "падушка": які варыянт пенсійнага ашчаджэння абраць?
— Трэба памятаць пра галоўны прынцып: чым большую прыбытковасць абяцае ўкладанне, тым больш яно рызыкоўнае, — кажа Кацярына Барнукова. - З гэтага пункту гледжання бяспечней за ўсё трымаць грошы пад падушкай. Але тады ваш ашчадак паступова будзе змяншацца праз інфляцыю, у тым ліку валютную. Таму лепш укладваць грошы ў нешта, што будзе прыносіць прыбытак. На першапачатковым этапе, калі няма ўпэўненасці ў стабільнасці заробку, можна абмежавацца звычайным банкаўскім укладам. А калі гэтая ўпэўненасць ужо з'явілася, звярніце ўвагу на пенсійнае страхаванне. Гэта вельмі надзейны спосаб забяспечыць сабе нейкія дадатковыя выплатай на пенсіі.
Вядома, многія, памятаючы аб згарэлых савецкіх укладах, дагэтуль асцерагаюцца ўкладваць кудысьці грошы на доўгі тэрмін. Але захаванасць гэтых ашчадкаў гарантуецца законам. Нават калі выказаць здагадку, што банк закрыецца, ваш дэпазіт выплаціць спецыяльнае агенцтва гарантаванай кампенсацыі банкаўскіх укладаў фізічных асоб (напрыклад, яно вярнула дэпазіты укладчыкам збанкрутавалага Дэльта Банка). У пенсійных страховак таксама ёсць гарантыі, яны прапісаныя ва ўказе №530 "Аб страхавой дзейнасці". Выплаты паводле дамоў, укладзеных у дзяржаўнай кампаніі "Стравіта”, гарантуе дзяржава, а прыватны “Прыёрлайф" робіць для гэтага адлічэнні ў спецыяльны фонд.
- Трэба разумець, што з усіх магчымых варыянтаў гэтыя — дэпазіты і пенсійнае страхаванне — нясуць у сабе найменшыя рызыкі. Менш рызыкоўных варыянтаў, чым гэтыя, на сёння проста не існуе, — падкрэслівае Кацярына Барнукова. - Вядома, ашчадак на пару месяцаў жыцця можна трымаць дома, але пенсійны ашчадак такім спосабам рабіць, мякка кажучы, нявыгадна. Зразумела, трэба ўважліва чытаць усе ўмовы, надаць гэтаму час і ўвага, таму што пенсійны ашчадак - гэта пытанне ўсяго жыцця. Магчыма, варта падумаць, як яго дыверсіфікаваць: напрыклад, аднесці грошы не ў адзін банк, а ў некалькі.
Здаваць кватэру або купляць акцыі: як яшчэ можна збіраць на пенсію?
Варыянт, які прыходзіць у галаву найперш, - набыць нерухомасць. Пра гэта мараць многія: купіць кватэру, здаваць яе і на старасці гадоў атрымліваць пастаянны даход. Але ў такога плана ёсць шмат падводных камянёў.
- Па-першае, такое ўкладанне адразу патрабуе вялікага аб'ёму грошай. Каб пачаць атрымліваць нейкі даход, спачатку трэба на гэтую кватэру назапасіць. Гэтыя абмежаванні можна паспрабаваць неяк абысці: напрыклад, купіць кватэру з кімсьці разам і потым гэтак жа дзяліць прыбытак ад яе здачы. Але тут ёсць шмат падводных камянёў, і не заўсёды такі варыянт можа быць даступны — каментуе Кацярына Барнукова. — Па-другое, здача нерухомасці ў арэнду патрабуе дадатковых часавых і грашовых укладанняў. Спачатку трэба знайсці прыдатную кватэру, потым шукаць кватэранаймальнікаў, перыядычна рабіць нейкі касметычны рамонт. І па-трэцяе, даходнасць такіх інвестыцый не заўсёды можна спрагназаваць. Мы бачым цыклічнасць на рынку нерухомасці: часам рэзка падаюць і кошты на яе, і даходы ад арэнды. Але ў доўгатэрміновым перыядзе нерухомасць - гэта досыць надзейная, хоць і не вельмі высокапрыбытковае ўкладанне.
Яшчэ адзін варыянт прыдатнага для пенсіі укладання, які ў нас яшчэ толькі пачынае развівацца, — гэта ўкладанне ў каштоўныя паперы. Гэта найперш аблігацыі і акцыі. Аблігацыі выпускаюць як кампаніі, так і дзяржава. Прыбытковасць на іх вышэйшая, чым на банкаўскіх укладах — у рублях можна атрымаць 15-16%, у валюце — да 7%. Але і рызыкі вышэйшыя: калі кампанія, якая выпусціла аблігацыі, раптам збанкрутуе, то грошы вам ніхто не верне (у адрозненне ад дэпазітаў, вяртанне якіх гарантуе дзяржава).
Купля акцый у нас пакуль распаўсюджаная яшчэ менш, у той час як на Захадзе людзі досыць актыўна ўкладваюць у іх пенсійныя грошы. Прычым там часцей купляюць не акцыі асобных кампаній, а так званыя індэксны фонды.
- Індэксны фонд - гэта пакет з вельмі маленькімі дзелямі акцый нейкага пэўнага набору кампаній. Скажам, 500 найлепшых кампаній свету, - распавядае Кацярына Барнукова. - На кароткіх прамежках такія ўкладанні могуць прыносіць страты, калі здараюцца нейкія эканамічныя крызісы і спады. Але калі глядзець на вельмі доўгатэрміновыя перыяды (а пенсійныя назапашванні — гэта ўкладанні менавіта на доўгатэрміновы перыяд), то гісторыя паказвае, што яны даюць добры вяртанне - блізу 5-7% гадавых у далярах. Галоўнае не паддавацца паніцы і не кідацца прадаваць гэтыя каштоўныя паперы пры найменшым спадзе.
У нас набыць такі індэксны фонд можна, напрыклад, праз адзін з банкаў, якія выконваюць паслугі давернага кіравання. Кацярына Барнукова звяртае ўвагу яшчэ на адзін нюанс: для куплі акцый першапачаткова патрэбныя досыць вялікія назапашванні.
- Каб укласціся ў каштоўныя паперы, трэба назапасіць 5-10 тысяч даляраў. І дадаваць кожны месяц па 50-100 даляраў будзе нельга, трэба ўваходзіць у каштоўныя паперы менавіта вялікімі кавалкамі. Так што гэты варыянт можна разглядаць хутчэй як дадатак да класічнага пенсійнага страхавання, — кажа Кацярына Барнукова.
Як адкладаць на пенсію людзям з розным узроўнем даходу?
- Калі чалавек атрымлівае 400-500 рублёў, зразумела, што ў найлепшым выпадку ў яго атрымаецца адкладаць па 50-100 рублёў на месяц. Аптымальны варыянт у гэтым выпадку - дэпазіт або пенсійнае страхаванне. Але, зноў жа, калі ў чалавека ўжо развязанае пытанне з нерухомасцю — разважае Кацярына Барнукова. - Калі чалавек зарабляе 1 000-1 500 рублёў і можа дазволіць сабе адкладаць па 200 рублёў на месяц, то ўжо варта падумаць, як гэтую суму падзяліць. Напрыклад, 100 рублёў можна пералічваць на праграму пенсійнага страхавання, а па 100 рублёў адкладаць на асобны рахунак і ўкласці ў каштоўныя паперы, калі назапасіцца дастатковая сума. А тым, хто зарабляе больш за 2 000 рублёў, цалкам дакладна варта думаць не толькі аб пенсійным страхаванні, але і пра нейкія больш высокадаходныя і рызыкоўныя інструменты. Але ў кожным выпадку падушку бяспекі лепш трымаць у нізкарызыкоўных актывах-укладах або страхаванні. З астатнім можна эксперыментаваць.