Bloomberg: Што будзе з геапалітыкай пасля адмовы ад вуглевадародаў

• 22.08.2017, 9:55

Якімі стануць міжнародныя стасункі пасля пераходу на новыя крыніцы энэргіі.

Новай прыкметай таго, што канец эры выкапнёвага паліва набліжаецца, стала пастанова штата Каліфорнія перайсці на 100% аднаўляльныя крыніцы энэргіі да 2045 года. Іншыя штаты і гарады, сярод якіх Масачусетс, Чыкага і Атланта, збіраюцца зрабіць аналагічны пераход.

Прыхільнікі ідэі прыводзяць цэлы шэраг пераваг, якія прынясе эра аднаўляльных крыніц энэргіі і якія палепшаць наша жыццё. Менш шкодных выкідаў у атмасферу, больш таннае электрычнасць, новыя магчымасці забяспечыць энэргіяй бедныя краіны, а таксама незалежнасць ад эканамічнай і палітычнай багны жорсткага свету нафтавых і газавых рынкаў.

"Так, ёсць шмат прычын з энтузіязмам ставіцца да пераходу на аднаўляльныя крыніцы энэргіі. Але, на жаль, уцёкі ад энэргетычнай геапалітыкі - не адна з іх", - піша на старонках Bloomberg прафесар практыкі міжнародных стасункаў Школы Кэнэдзі Гарвардскага універсітэта Меган О'Саліван, якая працавала ў Радзе нацыянальнай бяспекі ЗША з 2004 да 2007 года (пераклад - zn.ua).

Амерыканцы і еўрапейцы добра ведаюць пра геапалітычныя недахопах залежнасці ад выкапнёвага паліва. Нягледзячы на тое, што энэргетычныя эмбарга вельмі рэдка накладваюцца і яны не ў інтарэсах вытворцаў, нафтавы крызіс ўзору 1973 года ўсе яшчэ магчымы. Ва Усходняй Еўропе перабоі з пастаўкамі газу накшталт тых, што адбыліся ў 2006 і 2009 гадах, калі Расея перакрыла продаж для Украіны, навяваюць такія трывожныя ўспаміны. Нават пагроза такіх дзеянняў ужо мае палітычную вагу.

Для іншых краін, між іншым у Азіі, залежнасць ад энэргетычных паставак з далёкіх краін праз шматлікія транзітныя вузлы, такія як Малакскі праліў паміж Інданэзіяй і Малайзіяй, таксама прычына для трывог. І, вядома ж, існуе нестабільная палітычная сітуацыя на Блізкім Усходзе і ў іншых вытворцаў энерганосьбітаў, такіх як Нігерыя і Венесуэла.

"Чаму ж пераход на энэргію сонца і ветру не пазбавіць нас усіх ад такіх геапалітычных праблем? Па-першае, пераход на аднаўляльныя крыніцы ў сістэме электразабеспячэння, які плануе Каліфорнія, не адбудзецца маштабна, пакуль у транспартнай сферы электрамабілі не стануць нормай. Да таго часу , пакуль транспарт будзе выкарыстоўваць выкапнёвае паліва, аднаўляльныя крыніцы энэргіі не будуць гуляць значную ролю ў геапалітыцы нафты або яе спажыванні", - гаворыцца ў артыкуле.

Аўтарка адзначае, што важней тое, што пераход на аднаўляльныя крыніцы можа ўнесці ўласныя складанасці ў геапалітычную сферу. І гэта не павінна нікога здзіўляць, бо свет ужо перажыў пераход на ядзерную энэргетыку і бачыў магчымыя "падводныя камяні". Да прыкладу, свет ужо бачыў на прыкладзе Ірана, што ўзбагачэнне ўрану для мірнай энэргетыкі можа стаць прыкрыццём для распрацоўкі ядзернай зброі. Больш за тое, у гісторыі кожны вялікі пераход у сусветнай энэргетыцы: ад дрэва да углю і ад вугалю да нафты - прынёс з сабой уласныя геапалітычныя наступствы. І аднаўляльныя крыніцы не будуць выключэннем.

На думку О'Саліван, пераход на новыя крыніцы энэргіі можа выклікаць з'яўленне новых формаў так званага "рэсурснага праклёну" - феномен, згодна з якім палітычнае і эканамічнае развіццё багатых рэсурсамі краін чамусьці горшае, чым у тых, у каго прыродных выкапняў менш. У многіх багатых рэсурсамі краін эканамічны рост на самай справе больш павольны і палітычныя інстытуты часцей бываюць рэпрэсіўнымі і недэмакратычнымі.

У свеце выкапнёвага паліва гэты "праклён" у асноўным тычыцца буйных вытворцаў нафты і газу. У свеце аднаўляльнай энэргіі крыніца не будзе прычынай такога феномену, таму што сонца і вецер ёсць усюды. Праблема можа паўстаць у краін, багатых на тыя мінералы, якія патрэбныя для таго, каб аднаўляльная энэргетыка была магчымай. Значная частка гэтых мінералаў - рэдказямельныя металы і іншыя выкапнёвыя матэрыялы. Да прыкладу, індый і кобальт - мінералы, якія цяжка здабыць - патрэбныя для вытворчасці сонечных панэляў і батарэй.

Кітай вырабляе блізу паловы ўсяго індыя, які спажываецца сёння ў свеце. А Дэмакратычная рэспубліка Конга стала асноўнай міжнароднай крыніцай кобальту. Буйныя вытворцы літыя, які таксама выкарыстоўваюць у батарэях - гэта Аргентына, Аўстралія, Чылі і Кітай. У Балівіі таксама ёсць значныя залежы літыя, што можа стаць для яе эканамічным трамплінам у будучыні. Тэлур - не рэдказямельны мінерал, але ён таксама ключавы элемент для вырабу сонечных панэляў. ЗША імпартуюць яго ў асноўным з Канады, але спадзяюцца таксама і на пастаўкі з Бельгіі, Кітая і Філіпін.

Па некаторых падліках, Кітай пастаўляе 95% усіх рэдказямельных мінералаў на сусветным рынку. Улічваючы такую дамінантную пазіцыю Пекіна, свету варта чакаць паўтарэння эпізоду з 2010 года, калі Кітай замарозіў продаж рэдказямельных мінералаў Японіі, для якой яны жыццёва важныя для вытворчасці сонечных панэляў і батарэй. А прычынай паслужыла тэрытарыяльная спрэчка.