«Калі не беларуская мова, то што тады робіць нас беларусамі?»
- 17.01.2017, 9:45
Фатограф Марына Бацюкова рыхтуе арт-праект, у якім кожны беларус можа ўзяць удзел у стварэнні нацыянальнай ідэнтычнасці.
Якія мы, беларусы — пытанне складанае. Гісторыкі кажуць, што ў нас унікальны шлях нацыянальнага развіцця. Аб пошуках ідэнтычнасці задумваюцца і мастакі: фатограф Марына Бацюкова займаецца падрыхтоўкай арт-праекта, у якім сваё слова пра сябе, пра краіну і пра наш час атрымае магчымасць сказаць кожны беларус. Марына запрашае ўсіх беларусаў узяць удзел у арт-праекце пра пошук ідэнтычнасці, піша tut.by.
— Зараз я працую над праектам, які звязаны з нашай нацыянальнай самаідэнтыфікацыяй. Вось жывем мы ў Беларусі, хтосьці за мяжой, нас хвалюе пытанне «хто мы?», хочацца ў сабе разабрацца. Кожны для сябе вызначае, якія мы, беларусы, і чым адрозніваемся? Што нас аб'ядноўвае як нацыю? Бо ад гэтага самавызначэння залежыць і тое, як мы прэзентуем сябе, як будуем стасункі з іншымі.
Удзел у гэтым даследчым арт-праекце, у абмеркаванні прымуць мае калегі — фатографы, а таксама літаратары, сацыёлагі, рэжысёры і мастакі... Што ёсць наша краіна і мы самі? Я разумею, што аднаго адказу тут няма, цікава як раз разнастайнасць, мазаіка меркаванняў. Акрамя публічных выказванняў людзей і экспэртаў, я б хацела атрымаць таксама і водгук ад усіх беларусаў, ад тых, хто гэтак жа, як і я, задумваецца над пытаннямі самаідэнтыфікацыі ў сучасным свеце.
Я запрашаю ўсіх узяць удзел у маім праекце і выказаць сваё меркаванне — што для вас важна тут, у гэтай краіне. Гэта можа быць любое слова, якое для вас вызначае наш час і наша месца.
Хачу адзначыць, што сэнс праекту — зразумець, чым мы зараз жывем. Я бы хацела пры дапамозе сабраных слоў «саткаць» тканіну, сетку важных і вызначальных паняццяў, і гэта пакажа, што сёння хвалюе людзей. Аднак праект нельга назваць нацыянальна накіраваным: спадзяюся, атрымаецца набор агульначалавечых пытанняў, якія блізкія нам усім. Гэта зрэз нашага часу. Кожны ўбачыць там што-нешта сваё...
— І якое слова, паняцце для вас характарызуе наш час і гэтую зямлю?
— «Імгненне», гэта кожнае асэнсаванае імгненне жыцця. Гэта такое паняцце, якое трохі схаванае, патаемнае, але калі ты ўсвядоміш гэта, магчыма, зменіцца іерархія каштоўнасцяў... Ды і ідэя гэтага праекта нарадзілася з момантаў зносін — з сям'ёй, з цікавымі людзьмі.
— Для фатографа паняцце «імгненне», напэўна, натуральна. А што для вас беларуская зямля, тут і цяпер?
— Гэтая зямля для мяне звязана са шматлікім: я люблю пах восеньскіх яблыкаў, люблю мох... Гэта стварае настрой. Гэта тое, чаму мне хочацца вярнуцца дадому нават з неверагодна прыгожых месцаў за мяжой.
— Што для вас азначае — «вярнуцца дадому»?
— Пахі, асацыяцыі — гэтага не стае. Для мяне Беларусь — гэта не плошча Перамогі, гэта, хутчэй, беларускі лес. Адчуванні дапамагаюць засяродзіцца, каб зразумець і вызначыць тое галоўнае слова — што для цябе месца, дзе ты жывеш.
Гаворым «Парыж» — адразу ўзнікаюць асацыяцыі: Эйфелева вежа, сыр, віно, каштаны... А пры слове Беларусь? Антонаўка? Мох? Лес? Можа быць многае... Выстава пакажа, што мы знаходзімся тут, на гэтай зямлі. А словы будуць візуалізаваныя.
— Вы кажаце, што цягне дадому, калі не ў Беларусі. Гэта цяга да зямлі ці людзей?
— Тут многае: і сям'я, і тваё асяроддзе, і сябры. Раніцай спевы птушак нават розныя — у розных краінах. Я вучылася год у Расеі, памятаю, як я бегала восенню і шукала клён. Я прывыкла, што ён жоўкне, прывыкла да яго асаблівага паху — і мне гэтага не хапала. Нават туманы ў нас іншыя, і тое, што бачыш скрозь гэты туман, і той, які ён па колеры. Тут усё маё, а там я любуюся як турыст. Як бы мне ні было цікава — мяне цягне дадому, у Беларусь.
Разам з тым я — гарадскі чалавек, і ў дзяцінстве была пазбаўленая канікулаў у вёсцы. А судакрананне з «беларускай мовай» прыйшло да мяне толькі ў 1994-м, у момант уступлення ў Саюз мастакоў. Пытанні самаідэнтыфікацыі, я пачала задаваць сабе яшчэ тады. Бо складана не заўважыць: у любой іншай краіне ўсе гавораць на мове сваёй краіны, а ў Беларусі — усё па-іншаму.
Але калі не беларуская мова, то тады што ж робіць нас беларусамі? Што адчуваюць людзі, якія нарадзіліся тут?
— Не так даўно вы зрабілі фотапраект «Сула. Бесперапыннае», дарэчы, прысвечаны традыцыям у беларускай глыбінцы...
— Мяне запрасілі прыехаць на Палессе (вёскі Стаўбун і Неглюбка) і паздымаць старадаўні абрад — «Сулу». Мяне зачапіла развіццё ў часе гэтага абраду, самабытны свет беларускай традыцыі, які ўсё ж звязаны з сучаснасцю.
Абрад «Сулы» — з паганскай традыцыі: жанчыны сялібы сыходзілі ў поле, дзе аддавалі цёмныя сілы і збіралі светлыя, каб быў добры год для сям'і і ўраджаю. Ідуць у поле, там хістаюцца, робяць зямлі свае дары — гэта іх малітва. У мой фотапраект (які паказвалі ў дворыку Нацыянальнага гістарычнага музея летам 2016 г.) тады ўвайшло многае — і падрыхтоўка жанчын, і розныя пацешныя моманты.
— Сыходзяць народныя абрады і традыцыі ў Беларусі па-вашаму? Тое, што спрабуюць прайграць студэнты Інстытута культуры на сцэне — гэта ж шоў, фальклорны матэрыял.
— У некаторых вёсках традыцыя яшчэ жыве, я кажу пра тое, што бачыла сама. Жанчыны шчыра вераць у тое, што робяць, і ты разумееш, як абрад для іх важны і напоўнены асаблівым сэнсам, а значыць, і энэргіяй, і жыццём.
Калі ты бачыш, як па пыльнай сельскай дарозе жанчыны розных пакаленняў ідуць разам: заўважаеш і стаптаныя красоўкі «Адыдас» 80-гадовай бабулі пад народнай спадніцай, і татуіроўку на шчыкалатцы маладой дзяўчыны... А іх песні — гэта сапраўдны космас... Думаю, што захаванне гэтых традыцый залежыць ад гатоўнасці маладых пакаленняў іх падтрымліваць. Ці змогуць яны туды ўплесці сваю ўласную «нітачку», у гэтыя абрады?
— Якім чынам нашы чытачы могуць даслаць для арт-праекта пра самаідэнтыфікацыю сваё слова?
— Можна пакідаць яго ў каментарах да гэтага інтэрв'ю, таксама ёсць старонка на Facebook. І слова кожнага ўдзельніка з'явіцца ў экспазіцыі. Усё, што важна для кожнага з вас, важна і для мяне, нават калі адно слова будзе паўтарацца некалькі разоў. Гэта таксама цікава!