Які заробак стане пунктам кіпення для беларусаў?
- 29.09.2016, 9:47
Лік малазабяспечаных ў Беларусі няўхільна расце.
Паводле звестак Белстата, у першым паўгоддзі маламаёмаснымі былі 5,5% хатніх гаспадарак. За рысай беднасці апынулася ўжо больш за 210 тысяч сем'яў. Таксама высвятляецца, што амаль кожны другі жыхар краіны - 48,5% ад агульнай колькасці насельніцтва - штомесяц абыходзіцца сумай меншай за 200 дэнамінаваных рублёў.
І сітуацыя ў эканоміцы не паварочваецца да паляпшэння матэрыяльнага дабрабыту беларусаў. Гэта сёння разумеюць многія. Але як доўга яшчэ беларусы гатовыя трываць сваё гаротнае становішча?
«Верагоднасць народных выступленняў з падзеннем даходаў, вядома, узрастае»
Дырэктар Інстытута палітычных даследаванняў "Палітычная сфера" Андрэй Казакевіч упэўнены, што ўзровень заробкаў сам па сабе мала што значыць, і няма такой планкі, пасля якой беларусы вышлі б пратэставаць супраць улады.
- Нават калі аналізаваць нейкія розныя варыянты рэвалюцый або хваляванняў у розных краінах, то прамой карэляцыі паміж узроўнем заробкаў і такімі выступленнямі няма, - адзначае экспэрт у каментары «Заўтра тваёй краіны». - Як правіла, такія выступы здараюцца толькі ў той сітуацыі, калі людзі не проста незадаволеныя, а разумеюць, што гэтымі дзеяннямі можна нешта змяніць. Тут важны таксама і сам стан улады - наколькі ўлада здольная кантраляваць унутраную сітуацыю - і шмат іншых фактараў. Але аўтаматычна пагаршэнне жыццёвага ўзроўню не прыводзіць да выступленняў.
Андрэй Казакевіч таксама звяртае ўвагу на той факт, што, кажучы аб даходах беларусаў, мы маем на ўвазе афіцыйную статыстыку.
- Але ясна, што ў многіх людзей ёсць і іншыя крыніцы даходаў. Напрыклад, некаторыя арыентаваны на тое, каб працаваць па-за краінай, - адзначае экспэрт. - І мне здаецца, што ўстойлівае зніжэнне заробкаў унутры краіны хутчэй будзе прыводзіць да таго, што найбольш актыўныя людзі будуць проста з'язджаць. Усё больш будзе расці прывабнасць рынку працоўнай сілы ў Расеі, хоць і там сёння ёсць цяжкасці. Не варта забываць і пра Еўрапейскі звяз. З'ехаць туды складаней, але чым больш будзе гэта правіла абавязковым, тым больш будуць знаходзіць шчылін.
Яшчэ адзін шлях супрацьстаяння зніжэнне даходаў беларусы могуць знайсці ў сыходзе ад выплаты падаткаў.
- Асабліва гэта тычыцца прадпрымальнікаў і тых, хто мае нестабільны заробак. Неяк будуць падпрацоўваць і такім чынам кампенсаваць гэта зніжэнне. Хоць на афіцыйную статыстыку гэта, зразумела, не будзе ўплываць, - адзначае экспэрт. - Людзі, якія атрымліваюць невялікі заробак, як правіла, шукаюць формы і спосабы, як гэтую сітуацыю выправіць. Так, палітычны пратэст - гэта адна з такіх магчымасцяў, але ёсць і іншыя - міграцыя, сыход у шэрую зону.
Кажа гэта пра тое, што цярпенне беларусаў бязмежнае і нам наогул не страшныя сацыяльныя выступу?
- Нельга сказаць, што яны зусім не страшныя. Імавернасць іх з падзеннем даходаў, вядома, узрастае, - адзначае Андрэй Казакевіч. - Але для гэтага павінны скласціся і многія іншыя фактары.
Між тым, на думку палітолага, рэйтынг ўлады якраз напрамую звязаны з узроўнем даходаў насельніцтва.
- Мы ўжо можам бачыць, што давер да ўлады і яе падтрымка зніжаюцца. Тут як раз залежнасць досыць выразная, - адзначае экспэрт. - Але зноў жа паміж недаверам да ўлады і палітычным выступам - калі не прорва, то, прынамсі, вельмі вялікая дыстанцыя. І адно не абавязкова аўтаматычна пераходзіць у другое.
«Паціху надыходзіць момант ісціны»
Са слоў экспэрта Незалежнага інстытута сацыяльна-эканамічных і палітычных даследаванняў (НІСЭПД, Вільня) Сяргея Нікалюка ўзровень падзення даходаў насельніцтва далёка не заўсёды прыводзіць да сацыяльнай незадаволенасці. Цягам двух гадоў 2014 і 2015 НІСЭПД фіксаваў так званыя анамаліі: калі ва ўмовах падзення рэальных даходаў сацыяльнае самаадчуванне і рэйтынг даверу да ўлады былі нават анамальна высокімі.
- Калі ўсе папярэднія прэзідэнцкія кампаніі будаваліся на аснове старога сацыяльнага кантракту - лаяльнасць узамен на рост даходаў, - то ў тыя гады росту даходаў не адбылося. Іх няма адкуль было ўзяць, - тлумачыць экспэрт. Вайна на Данбасе падказала Лукашэнку новы сацыяльны кантракт - лаяльнасць узамен на выжыванне. І калі мы паслухаем Лукашэнку, то заўважым, што мір і спакой падаюцца цяпер як галоўная заслуга нашай улады.
Да таго ж экспэрт нагадвае пра вельмі моцны патэрналісцкі спадзеў некаторай часткі насельніцтва.
- Людзі могуць расчароўвацца канкрэтна ў Лукашэнку, але яны не могуць расчароўвацца ў патэрналізму. Таму што гэта спосаб іх выжывання, - тлумачыць Сяргей Нікалюк. - І ўлада да апошняга ўсімі сіламі будзе падтрымліваць у іх гэтыя патэрналісцкія пачуцці. Як бы ні складвалася сітуацыя, павышаўся ці або паніжаўся заробак, яны ўсё роўна будуць разлічваць на апеку.
Аднак не ўсё так адназначна, і найбліжэйшы час для ўлады могуць паўстаць цалкам сур'ёзныя выклікі. Памяншэнне расейскіх субсідый, падзенне эканомікі на фоне нежадання Лукашэнкі ісці на рэформы, ставяць пытанне, за кошт якіх рэсурсаў далей падсілкоўваць патэрналізм у грамадстве.
- Зараз паволі надыходзіць момант ісціны, калі дзяржава, якая выконвала тую функцыю, якую на яе ўсклалі ў 1994 годзе, губляе гэтую магчымасць. Губляе аб'ектыўна. Не таму, што хтосьці перадумаў даваць пенсіянерам і іншым - проста даваць няма чаго, - адзначае Сяргей Нікалюк.
Апошняе апытанне НІСЭПД зафіксавала істотнае падзенне колькасці тых, хто лічаць гэту дзяржаву сваёй.
І вось гэты працэс глабальнага расчаравання ў найбліжэйшыя некалькі гадоў і будзе вызначаць настроі ў нашым грамадстве, мяркуе экспэрт.